تاریخچه :
علوم آزمایشگاهی در گذشته به نام تکنولوژی پزشکی خوانده میشد و بعدها به نام علوم آزمایشگاهی تغییر نام داد. رشته کارشناسی علوم آزمایشگاهی زیر شاخهای از گروه پزشکی است که به دانش آموختگان در این دوره مباحث علوم پایه پزشکی، مباحث عملی و تئوری علوم آزمایشگاهی پزشکی و برخی از دروس علوم پایه آموزش داده میشود. آنچه که باعث اهمیت ویژه این رشته در علوم پزشکی شده است نقش مهم آن در تشخیص، درمان، پیشگیری و پیگیری بیماریهای مختلف است. به همین دلیل این رشته از رشتههای شاخص دانشگاههای علوم پزشکی میباشد. از این گذشته سهم بسزای گرایشهای مختلف علوم آزمایشگاهی در پیشرفتهای چشمگیر و روز افزون فن آوریهای بیوتکنولوژی، ژنتیک و تستهای تشخیصی جدید بر اهمیت این رشته میافزاید.
تا قبل از تکمیل آزمایشگاه های انستیتوپاستور و تشکیل مؤسسه بهداشت، داوطلبان تخصص در رشته های آزمایشگاهی فقط می توانستند در مؤسسات خارجی به آموختن این رشته ها پرداخته و تعلیمات علمی و عملی لازم را ببینند ولی بعدا انستیتوپاستور ایران و مؤسسه بهداشت، محلی جهت کارآموزی این نوع داوطلبان شد به طوری که باید بگوییم امروز عده ای از متخصصین که مسؤلیت مؤسسات بهداشتی و آزمایشگاه های کشور را به عهده دارند دوره های اولیه آموزش تخصصی خود را در این مؤسسات دیده اند و در آنجا آغاز به کار کرده، در مراحل بعدی برخی از آنان در مؤسسات دیگری به تکمیل معلومات خود پرداخته اند.
از آنجا که انستیتوپاستور و مؤسسه بهداشت گنجایش کافی برای همه داوطلبان رشته های آزمایشگاهی و بهداشتی که همه ساله رو به افزایش می رفت نداشت و به علت محدودیت کادر علمی و فنی، آموزش در این مؤسسات تحت یک برنامه مدون علمی و عملی نبود و بیشتر جنبه کارآموزی داشت، در سال 1331 به همت مرحوم دکتر ناصر انصاری استاد انگل شناسی و رئیس انستیتو مالاریالوژی دانشکده پزشکی تهران یک دوره تکمیلی یک ساله آزمایشگاهی برای کسانی که سابقه کار آزمایشگاهی داشتند تشکیل گردید . این دوره که با همکاری و کمک وزارت بهداری به منظور کمک به تکمیل کادر آزمایشگاهی آن وزارتخانه تشکیل شده بود پس از سه دوره کامل (چون در آغاز کار دوره چهارماهه بود که با اضافه کردن یک دوره دیگر هشت ماهه به صورت کامل یک ساله درآمد) در سال 1334 تعطیل و این فعالیت از انستیتو مالاریالوژی به آزمایشگاه مرکزی وزارت بهداری واگذار گردید . در کلاس های آزمایشگاهی وزارت بهداری که بر طبق قانون خاص برای تکمیل اطلاعات متصدیان آزمایشگاه ها به مدت محدودی برای هشت دوره تشکیل شد .
کسانی که با داشتن درجه دکترای پزشکی، دامپزشکی، داروسازی و یا شیمی حیاتی مدتی در یکی از آزمایشگاه های تشخیص طبی دولتی خدمت کرده بودند می توانستند شرکت نموده پس از احراز گواهینامه این کلاس دارای شرایط لازم بر ای احراز پست ریاست آزمایشگاه تشخیص طبی شوند و اکثر داوطلبان چون کارمندان وزارت بهداری بودند پس از تکمیل معلومات آزمایشگاهی خود تصدی مراکز بهداشت و آزمایشگاه های شهرستان های بزرگتری به آنها واگذار می شد.
انستیتوپاستور ایران در تأسیس کلاس های علوم آزمایشگاهی و تربیت تکنیسین نیز قدم هایی برداشت و در دوران فعالیت مأمورین بهداشتی اصل چهار در ایران اقدام به تأسیس دوره تکمیلی آزمایشگاه تشخیص طبی، سرولوژی و بهداشتی و کلاس تربیت تکنیسین آزمایشگاه نمود و افرادی را که داوطلب خدمت در واحدهای بهداشتی اصل چهار بودند (اعم از کسانی که با درجه دکترا داوطلب ریاست آزمایشگاه و یا کسانی که داوطلب شغل تکنیسین آزمایشگاهی بودند ) برای دوره شش ماهه آموزش می پذیرفت و کلاس های فشرده توسط متخصصین رشته های مختلف انستیتوپاستور که از سال 1331 آغاز شد تا سال 1334 برقرار بود و در این مدت عده ای بالغ بر 50 نفر داوطلبان دوره تکنسین آزمایشگاهی با گواهینامه کامل دبیرستان، دوره های آموزش انستیتوپاستور را دیدند و از طرف وزارت بهداری گواهینامه جهت آنان صادر شد.
کلیه این دوره های آموزشی اعم از دوره های انستیتو مالاریالوژی دانشکده پزشکی، آزمایشگاه مرکزی وزارت بهداری یا انستیتوپاستور به صورت دوره های کوتاه مدت بودند که جنبه تکمیلی داشت و کفاف احتیاجات کشور را نمی داد. دوره های کامل تخصصی علوم آزمایشگاهی با برنامه مدون دروس علمی و کارهای عملی در سال 1337 در دانشکده پزشکی تهران آغاز شد . دوره آموزش جهت پزشکان دو سال و برای دارندگان درجه دکترای داروسازی، دامپزشکی و شیمی بیولوژی سه سال بود که سال اول دسته دوم شامل آموزش مقدمات پزشکی و کارآموزی بیمارستانی بود تا بتوانند از سال دوم به آموزش رشته های مختلف آزمایشگاهی بپردازند . و هر سال بین ۱۰ تا ۲۰ نفر برای شرکت در این کلاس انتخاب می شدند و اتمام برنامه ها توسط استادان و دانشیاران دانشکده پزشکی اداره می شد و کارآموزی در بیمارستان ها و آزمایشگاه های تابع دانشکده پزشکی انجام می گرفت. به فارغ التحصیلان این دوره گواهینامه تخصص علوم آزمایشگاهی داده می شد که به موجب آن می توانستند پروانه تأسیس آزمایشگاه تشخیص طبی از وزارت بهداری دریافت دارند.
از سال 1347 دوره های لیسانس علوم آزمایشگاهی در برخی از دانشگاه ها، از جمله دانشگاه تبریز و دانشگاه اصفهان دایر شد و دانشکده پزشکی دانشگاه تهران از سال 1350 از ادامه کلاس های تخصصی علوم آزمایشگاهی و تکنیسین آزمایشگاهی خودداری کرد . دوره لیسانس علوم آزمایشگاهی به موجب برنامه ای که به تصویب وزارت علوم و آموزش عالی رسید شامل 4 سال آموزش علمی و عملی در زمینه رشته های مختلف بیشتر جنبه اختصاصی دارد و فارغ التحصیلان این دوره ها می توانند زیر نظر رؤسای آزمایشگاه ها تصدی رشته اختصاصی خود را به عهده گرفته و انجام وظیفه نمایند.
از ۳۰ فروردین ۱۳۸۲ که اولین بزرگداشت حکیم فرزانه و دانشمند برجسته ایرانی، سید اسماعیل جرجانی، بنیانگذار علم آزمایشگاه برگزار گردید، این روز به عنوان روز بزرگداشت جامعه آزمایشگاهیان تشخیص طبی تعیین شد و هر سال انجمنها و تشکلهای علوم آزمایشگاهی این روز را گرامی میدارند.
|